اسهال یکی از مشکلات شایع گوارشی در کودکان است که می‌تواند باعث نگرانی والدین شود. این مقاله از داروخانه آنلاین شبانه روزی داروشهر، به بررسی اسهال در کودکان، علل، علائم، روش‌های درمان خانگی و پیشگیری از این مشکل پرداخته و نکات ضروری را برای مراقبت صحیح از کودک ارائه می‌دهد.
علل شایع اسهال در کودکان
اسهال در کودکان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود که شامل:
- عفونت‌های ویروسی: مانند روتا ویروس، نورواک ویروس و آدنوویروس‌ها که اغلب به صورت اسهال آبکی و تب دار بروز می‌کنند.
- عفونت‌های باکتریایی: باکتری‌هایی مانند سالمونلا، ای کولای و شیگلا می‌توانند باعث اسهال با خونریزی و تب شدید شوند.
- حساسیت‌های غذایی: بعضی از کودکان به لاکتوز، گلوتن یا برخی از مواد غذایی حساس هستند که ممکن است موجب اسهال شود.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث تغییر در فلور طبیعی روده و ایجاد اسهال شود.
تفاوت اسهال ویروسی و باکتریایی
- اسهال ویروسی معمولاً با تب خفیف، استفراغ و درد شکمی همراه است و معمولا خود به خود بهبود می‌یابد.
- اسهال باکتریایی شدیدتر بوده و معمولاً با تب بالا، خونریزی در مدفوع، و درد شکمی شدید همراه است. این نوع اسهال ممکن است به درمان‌های خاص پزشکی نیاز داشته باشد.
علائم اسهال که باید به آنها توجه کرد
- مدفوع مایع و مکرر: اگر کودک بیش از سه بار در روز مدفوع آبکی داشته باشد.
- تب بالا: تب بیش از 38 درجه سانتی‌گراد می‌تواند نشانه‌ای از عفونت جدی باشد.
- استفراغ: استفراغ همراه با اسهال می‌تواند خطر کمبود آب بدن را افزایش دهد.
- دل درد و دل پیچه : دلدرد شدید و گریه مداوم کودک
خطرات ناشی از بی‌توجهی به درمان اسهال
اگر اسهال درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی مانند کم آبی شدید بدن، ضعف عمومی، کاهش سطح انرژی و در موارد شدیدتر به بستری شدن در بیمارستان نیاز پیدا کند. برای جلوگیری از این وضعیت، مراقبت‌های خانگی ضروری است.:
درمان اسهال در کودکان زیر دو سال
در این سن، اسهال می‌تواند به سرعت منجر به کم آبی شدید و عدم تعادل الکترولیتی شود. بنابراین، توجه به هیدراتاسیون و جلوگیری از کم‌آبی از اهمیت بالایی برخوردار است.
روش‌های درمانی:
- آبرسانی اورژانسی (ORS): استفاده از محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS) ضروری است. این محلول‌ها شامل نمک، شکر و الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم و سدیم هستند که به جبران آب از دست رفته کمک می‌کنند. در صورت کم‌آبی شدید، مراجعه به بیمارستان برای دریافت مایعات وریدی الزامی است.
- تغذیه مناسب: تغذیه کودک باید به آرامی آغاز شود. شیر مادر یا شیر خشک برای نوزادان زیر شش ماه باید ادامه یابد. در صورت مصرف غذای کمکی، از غذاهای ساده و هضم‌شده مانند برنج پخته، سیب‌زمینی پخته یا هویج پوره‌شده استفاده کنید.
- داروهای ضد اسهال: معمولاً برای کودکان زیر دو سال، استفاده از داروهای ضد اسهال توصیه نمی‌شود، مگر اینکه پزشک تجویز کرده باشد. مصرف داروهای ضد اسهال در این سن می‌تواند خطرناک باشد.
- پرهیز از نوشیدنی‌های شیرین و آب میوه‌ها: این نوشیدنی‌ها ممکن است وضعیت اسهال را بدتر کنند و باعث افزایش دفع آب و الکترولیت‌ها شوند.
علائم هشداردهنده:
- کم‌آبی شدید: کاهش ادرار، خشکی دهان، عدم تمایل به نوشیدن، چشمان فرورفته و پوست خشک از علائم کم‌آبی هستند که نیاز به مراقبت فوری دارند.
درمان اسهال در کودکان از دو تا پنج سال
در این سن، خطر کم‌آبی همچنان وجود دارد، اما کودکان می‌توانند برخی مایعات و غذاهای ساده‌تر را مصرف کنند. درمان اسهال در این گروه سنی معمولاً شامل استفاده از مایعات الکترولیتی، پروبیوتیک‌ها و اصلاح رژیم غذایی است.
می‌تواند مفید باشد: درمان یبوست کودکان (فوری)
روش‌های درمانی:
- آبرسانی و مصرف ORS: همچنان مصرف محلول‌های آبرسانی خوراکی (ORS) برای جبران آب و الکترولیت‌های از دست رفته ضروری است. در صورت عدم دسترسی به ORS، می‌توان از مخلوطی از یک قاشق چای‌خوری نمک و شش قاشق چای‌خوری شکر در یک لیتر آب تمیز برای تهیه محلول خانگی استفاده کرد.
- مایعات مناسب: علاوه بر ORS، آب، سوپ‌های رقیق، چای نعناع و آب برنج گزینه‌های مناسبی برای تأمین مایعات هستند. مصرف آب‌میوه‌های شیرین و نوشابه‌های گازدار باید محدود شود.
- تغذیه با غذاهای مناسب: در این سن، می‌توان به کودک غذاهای ساده و کم‌چرب مانند برنج، سیب‌زمینی پخته، هویج پخته، موز و ماست ساده داد. از مصرف غذاهای چرب، سرخ‌شده و ادویه‌دار باید اجتناب کرد.
- پروبیوتیک‌ها: در صورت تجویز پزشک، مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به تعادل فلور روده کمک کرده و مدت زمان اسهال را کاهش دهد. این مکمل‌ها می‌توانند به بازسازی باکتری‌های مفید روده کمک کنند.
- داروهای ضد اسهال: در این سن، داروهای ضد اسهال مانند لوبیپروپانید (Loperamide) ممکن است برای کودکان بالاتر از دو سال در موارد خاص تجویز شوند. البته این دارو باید تنها تحت نظر پزشک مصرف شود.
علائم هشداردهنده:
- کاهش ادرار: در صورتی که کودک کمتر از چهار بار در روز ادرار کند، نشان‌دهنده کم‌آبی است.
- اسهال شدید: اسهال مداوم بیش از ۴۸ ساعت یا همراه با خون، تب بالا یا استفراغ ممکن است نیاز به ارزیابی پزشکی داشته باشد.
نکات مهم برای هر دو گروه سنی
- پرهیز از آنتی‌بیوتیک‌ها بدون تجویز پزشک: استفاده خودسرانه از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند عوارضی چون مقاومت به دارو ایجاد کند و به درمان اسهال ویروسی یا باکتریایی نادرست منجر شود.
- توجه به علائم کم‌آبی: هرگاه علائم کم‌آبی مشاهده شد (خشکی دهان، چشمان فرورفته، پوست خشک و کاهش انرژی)، بلافاصله کودک باید تحت درمان آبرسانی قرار گیرد.
- دوری از داروهای خانگی بدون مشورت پزشک: در حالی که برخی داروهای خانگی مانند گیاهان دارویی ممکن است مفید باشند، استفاده از آنها باید تحت نظارت پزشک انجام شود.
داروهای خانگی برای اسهال کودکان
داروهای خانگی و گیاهی ممکن است در کاهش علائم اسهال مفید باشند. گیاهان دارویی موجود هستند که برای تسکین فوری دل درد و درمان اسهال بسیار مفید هستند. به عنوان مثال:
- دمنوش زنجبیل
- دمنوش نعنا
- دمنوش بابونه
- دمنوش رازیانه
- دمنوش به لیمو
توصیه‌های غذایی برای کودکان مبتلا به اسهال
در طول دوره اسهال، باید از مصرف لبنیات و غذاهای چرب خودداری کرد. همچنین خوردن وعده‌های کوچک و مکرر به جای وعده‌های سنگین، می‌تواند به هضم بهتر غذا و کاهش علائم اسهال کمک کند. برخی از غذاهای مفید برای اسهال کودکان عبارتند از:
- برنج سفید کته
- سیب‌زمینی پخته
- موز
- نان خشک
- آب مرغ یا سوپ ساده
- ماست پروبیوتیک
- میوه به بدون پوست
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اسهال شدید و مداوم (بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت)
- وجود خون در مدفوع یا اسهال همراه با تب بالا
- کم آبی شدید که با مصرف مایعات معمولی بهبود نمی‌یابد
- استفراغ مداوم که مانع از مصرف مایعات کافی می‌شود
- کاهش وزن قابل توجه یا ضعف عمومی
- تب بالای 38 درجه سانتی گراد
در نهایت، درمان اسهال در کودکان باید به صورت فردی و بر اساس وضعیت کودک تنظیم شود. در صورت هرگونه نگرانی، بهترین کار مراجعه به پزشک است تا درمان دقیق و مؤثری ارائه شود.
پیشگیری از اسهال در کودکان
پیشگیری از اسهال به ویژه در کودکانی که به طور مکرر دچار این مشکل می‌شوند، بسیار مهم است.
نکات بهداشتی برای جلوگیری از ابتلا به اسهال
- شستشوی دست‌ها قبل از غذا خوردن و پس از استفاده از سرویس بهداشتی
- مصرف آب آشامیدنی سالم و جوشانده
- استفاده از مواد غذایی تازه و پخته به‌طور کامل
راه‌های تقویت سیستم ایمنی کودک برای مقابله با عفونت‌ها
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند پرتقال، کیوی و فلفل دلمه‌ای
- تغذیه متنوع و متعادل با پروتئین‌ها و مواد معدنی
- استفاده از پروبیوتیک‌ها برای تقویت فلور میکروبی روده
نتیجه‌گیری
اسهال در کودکان ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد و انواع مختلفی دارد. تشخیص صحیح نوع اسهال و درمان مناسب آن بسیار اهمیت دارد. در صورتی که اسهال کودک بیش از چند روز طول بکشد یا همراه با علائم شدیدتر مانند خونریزی، تب بالا یا کم‌آبی بدن باشد، ضروری است که به پزشک مراجعه شود. درمان به موقع و مراقبت‌های خانگی می‌توانند از مشکلات جدی جلوگیری کنند
